Do głównych konsekwencji nadmiernej masy ciała należą choroby układu krwionośnego, takie jak: nadciśnienie tętnicze, choroba niedokrwienna czy niewydolność serca. Zaburzona praca serca wywołana jest przez zwiększone obciążenie, przerost i odkładanie tłuszczu w okolicach komór sera. Doprowadza to do niewydolności skurczowej, rozkurczowej i dalej do nadciśnienia tętniczego. W badaniach epidemiologicznych wykazano, że u osób dorosłych i dzieci z nadmierną masą ciała, ryzyko rozwoju nadciśnienia tętniczego zwiększa się.
W otyłości często obserwuje się podwyższone stężenie trójglicerydów i obniżone stężenie cholesterolu we frakcji HDL, co może prowadzić do rozwoju blaszki miażdżycowej. Również u osób otyłych z nadciśnieniem tętniczym lub dyslipidemią zaobserwowano zwiększoną krzepliwość krwi. Może to doprowadzić do udaru mózgu i zawału serca. Dodatkowo w badaniach Heart Outcomes Prevention Evalution stwierdzono, że wraz ze wzrostem obwodu talii wzrasta ryzyko zawału mięśnia sercowego o około 20%.
Otyłość może wywoływać zakłócenia gospodarki węglowodanowej. Nadmierna masa ciała prowadzi do zaburzeń hormonalnych i w konsekwencji insulinooporności. Insulinooporność z kolei sprawia, iż zwiększa się ryzyko upośledzenia czynności wydzielniczych komórek β trzustki irozwoju cukrzycy typu 2 (wzrost od 3-7 razy).
U osób z otyłością II i III stopnia ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 2 zwiększa się dwudziestokrotnie w porównaniu do osób o prawidłowej masie ciała. Dotychczas na cukrzycę typu 2 chorowały głównie osoby w starszym wieku, jednak coraz częściej obserwuje się jej występowanie u osób młodych i dzieci.
Często u osób otyłych możemy zdiagnozować zespół metaboliczny. Rozpoznanie opiera się na obecności otyłości typu androidalnego i co najmniej 2 z 4 innych nieprawidłowości.
Rozpoznanie zespołu metabolicznego wg IDF.
| Warunek niezbędny do rozpoznania |
|---|
| otyłość centralna, obwód talii: mężczyźni > 94 cm, kobiety > 80 cm (gdy BMI > 30, obwód talii nie jest konieczny do orzeczenia otyłości centralnej). |
| + co najmniej 2 z 4 wymienionych czynników: |
| stężenie trójglicerydów ≥ 150 mg/dl (≥1,7 mmol/L) lub leczenie hipertrójglicerydemii |
| stężenie cholesterolu HDL: mężczyźni: < 40 mg/dL (<1,03 mmol/L), kobiety: < 50 mg/dL (<1,29 mmol/L) lub leczenie niskiego stężenia HDL-C |
| ciśnienie tętnicze krwi: skurczowe ≥130 mmHg lub rozkurczowe ≥85 mmHg, lub leczenie wcześniej rozpoznanego nadciśnienia tętniczego |
| stężenie glukozy na czczo ≥100 mg/dL (≥5,6 mmol/L) lub wcześniej rozpoznana cukrzyca. |
Kolejnym skutkiem występowania otyłości jest zwiększone ryzyko rozwoju nowotworów takich jak: białaczka, chłoniak nieziarniczy, szpiczak mnogi, nowotwór przełyku, okrężnicy, odbytnicy, trzustki, nerki, piersi, jajnika i gruczołu krokowego. Nowotworem, który najczęściej pojawia się u kobiet jest rak piersi a u mężczyzn rak płuc.
Występowanie nowotworów w populacji kobiet i mężczyzn w Polsce w 2008 r.
| Kobiety | Mężczyźni |
|---|---|
| Nowotwór piersi (22,2%) | Nowotwór płuc (21,6%) |
| Nowotwór jelita grubego (10,1%) | Nowotwór gruczołu krokowego (12,6%) |
| Nowotwór płuc (8,1%) | Nowotwór jelita grubego (12,2%) |
| Nowotwór trzonu (7,3%) i szyjki (5%) macicy | Nowotwór pęcherza moczowego (6,9%) |
| Nowotwór jajnika (5%) | Nowotwór żołądka (5%) |
Osoby otyłe mogą być niedożywione w wyniku spożywania bezwartościowego i bogatokalorycznego pokarmu. Przykładem niedożywienia jakościowego jest niedobór wapnia prowadzący do osteoporozy.
Do innych nieprawidłowości związanych z otyłością należy zaliczyć:
- astmę,
- zespół bezdechu sennego,
- chorobę refluksową,
- niealkoholowe stłuszczenie wątroby,
- kamicę pęcherzyka żółciowego,
- kamicę nerkową,
- nietrzymanie moczu,
- chorobę zwyrodnieniową stawów,
- depresję,
- częstsze bóle głowy.
Zwiększenie ryzyko chorób dodatkowych u osób otyłych w porównaniu ze szczupłymi wg WHO, 2000 r.
| >3-krotne | 2-3-krotne | 1-2-krotne |
|---|---|---|
| cukrzyca typu 2 | choroba niedokrwienna serca | rak sutka (u kobiet po menopauzie), endometrium, okrężnicy |
| nadciśnienie tętnicze | choroba zwyrodnieniowa stawów | zaburzenia dotyczące hormonów płciowych |
| dyslipidemia | hiperurikemia i dna moczanowa | zespół torbielowatości jajników |
| choroba pęcherzyka żółciowego | upośledzenie płodności | |
| insulinooporność | bóle krzyża | |
| zadyszka | zwiększone ryzyko anestezjologiczne | |
| zespół bezdechu sennego | nieprawidłowości płodu |
W Europie w wyniku otyłości umiera rocznie milion ludzi. W dodatku szacuje, że za kilka lat może dojść do skrócenia przeciętnego czasu życia społeczeństwa.
Zgodnie z danymi WHO prowadzenie „zdrowego” stylu życia pozwoliłoby 
uniknąć w 80% chorób serca, zawałów, cukrzycy typu 2 i w 40% nowotworów.
Otyłość wiąże się z wysokimi kosztami społecznymi. W Europie wg WHO aż 6% wydatków na ochronę zdrowia związanych jest z leczeniem chorób wywołanych otyłością, w Polsce natomiast wydatki te stanowią 21%. Koszty te związane są z leczeniem ale również z nieobecnością w pracy czy osiąganiem gorszych wyników pracy.
Bibliografia
- Jarosz M., Rychlik M. Epidemia otyłości- jaka przyszłość nas czeka? Gastroeterologia Polska. 2010 17, 1, 47-52.
- Zahorska-Markiewicz B. Otyłość – epidemia XXI wieku. Profilaktyka i leczenie zachowawcze otyłości. Postępy Nauk Medycznych. 2009, 7, 494-497.
- Aneja A., El-Atat F., McFarlane S.I., Sowers J.R. Hypertension and obesity. Recent Prog. Horm. Res. 2004, 59, 169-205.
- Gawlik A., Zachurzok- Buczyńska A., Małecka- Tendera E. Powikłania otyłości
u dzieci i młodzieży. Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii. 2009, 1, 19-27. - Howard B.V., Ruotolo G., Robbins D.C. Obesity and dyslipidemia. Metab. Clin. North Am. 2003, 32, 855-867.
- Heart Outcomes Prevention Evaluation Study. Canada. 1994.
- Fichna P., Skowrońska B. Otyłość oraz zespół metaboliczny u dzieci
i młodzieży. Family Medicine & Primary Care Reviews. 2008, 10, 2, 269-278. - Mokdad A. H., Ford E. S., Bowman B. A., Dietz W. H., Vinicor F., Bales V. S., Marks J. S. Prevalence of Obesity, Diabetes, and Obesity-Related Health Risk Factors. 2003, 289, 1, 76-79.
- Sieradzki J. Otyłość a cukrzyca. Przewodnik Lekarza. 2000, 7, 90-97.
- http://www.idf.org/metabolic-syndrome/faqs
- Derkacz M., Chmiel- Perzyńska I., Marczewski K. Otyłość jako interdyscyplinarny problem medyczny (część II). Wpływ otyłości na zdrowie człowieka. Medycyna ogólna. 2010, 16, 2, 175-183.
- Zatoński W., Przewoźniak K. Ograniczenie Zachorowalności i Umieralności
z Powodu Chorób Nowotworowych [w]: Zdrowie publiczne i polityka ludnościowa. Szymborski J. (red) II Kongres Demograficzny: Warszawa, 2012, 2, 78-88. - Gowin E., Ignaszak- Szepaniak M., Horst- Sikorska W. Niedożywione grubasy. Famacja Współczesna. 2010, 3, 68-72.
- 10 faktów dotyczących otyłości, o których należy wiedzieć. Europejska Konferencja Ministerialna WHO o Przeciwdziałaniu Otyłości. Istambuł, 2006
- Department of Health-Economic and Operational Research: Life expectancy projections, Government Actuary’s Department: estimated effect of obesity (based on straight Line extrapolation of trends). The Stationery Office, London, 2004.
- http://www.who.int/mediacentre/news/releases/2005/pr44/en/
- Krzyżanowska-Świniarska B. Otyłość prosta. [w:] Choroby Wewnętrzne. (red.) A. Szczeklik. Medycyna Praktyczna: Kraków, 2005, 1, 1222-1225.